Yaramaz çocuklar için kullanılan hiperaktif kelimesinin anlamını gerçekten biliyor muyuz? Hiperaktif bir çocuk yaramaz, ortalığı dağıtan olarak bilinir. Peki tam adı Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite olan bu ruhsal bozukluk nedir?
Çocuk ya da gençlerde sıkça görülen bu ruhsal bozukluk , odaklanamama, ellerini ayaklarını sürekli hareket ettirme isteği, hızlı konuşma, anlatımında kopukluk olması, düşünmeden konuşması şeklinde görülmektedir. Aileler çocuklarında sürekli hareketlilik gördüğünde çocuğum hiperaktif demeye başlar ve bütün yaramazlığını buna yükler. Fakat yapılan bu yanlış günümüzde ortalığı dağıtan her çocuğa hiperaktif denilmesine neden olmaktadır. Bu da gerçekten bu hastalığı olanların farkedilmemesine ve çocuğun ileriki yaşlarda normal ve okul yaşamında zorlanmasına sebep olur.DEHB de belli başlı 3 tür vardır. Bunlar; Kombine DEHB , Dikkatsiz DEHB , Hiperaktif- Dürtücü DEHB’dir. Kombine DEHB türünde bütün belirtiler görünür. Çocuk hem dikkatsiz hem de hiperaktiftir. Dikkatsiz DEHB de sadece dikkat ve konsantrasyon bozukluğu vardır. Hiperaktif- Dürtücü DEHB de ise dikkat eksikliği yoktur. Bu türlerde de görüldüğü üzere her hiperaktif çocuğun dikkat eksikliği olacağı anlamına gelmez. Bunu daha iyi anlamak için belirtilerine göz atalım:
HİPERAKTİVİTE BELİRTİLERİ
1) Sessiz ve sakin oyun oynamakta zorlanırlar.
2) Ev ödevlerini tamamlayamazlar.
3) Sırasını beklemeden konuşmak isterler ve derslerde genelde parmak kaldırmadan konuşurlar.
4) Koşup zıplamak isterler.
5) Yerlerinde duramazlar.
6) Çok konuşurlar.
7) Olaylara ya da konuşmalara müdahale edip yarıda keserler.
DİKKAT EKSİKLİĞİ BELİRTİLERİ
1) Dikkatlerini belli bir yere toplayamazlar
2) Odaklanamazlar.
3) Detayları gözden kaçırırlar.
4) Unutkandırlar.
5) Eşyalarını kaybederler.
6) Düzensiz çalışma alışkanlığı
7) Oyalanma.
Belirtileri iki ayrı grupta vermemizin sebebi yukarıdaki türlerde bozuklukların ayrı ayrı da görülüyor olmasıdır. Bu sayede çocuktaki problem daha kolay anlaşılır. Tanı konulabilmesi için çocuğun bu belirtilerden bir çoğunu gösteriyor olması, 7 yaşından önce başlamış olması ve 6 aydan daha uzun süredir görülüyor olması gerekir. Tanı konulduktan sonra tedaviye başlanır.
Hiperaktiflik ve dikkat eksikliği tedavisi nasıl yapılır ?
En güvenilir ve iyi sonuç veren tedavi ilaç tedavisidir.Ülkemizde ilaç türü olarak stimülanlar kullanılır. Metilfenidat (hızlı salınımlı olanı), Ritalin (kontrollü salınımlı olanları) Concerta, D-Metildenifat, Dextroamfetamin, Karışık Amfetamin en sık kullanılan stimülan ilaçlardır. Bu ilaçlar arasında çocuğun tedaviye en iyi yanıt verdiği ilaç kullanılır ve bunu en başta belirlemek zor olabilir. Bu yüzden ilaçlar arasında geçiş yapılabilir.Tedavi uzun bir süreçtir ve sabır ister. Öncelikle düşük dozda tedaviye başlanması ailelerde ilaçlar etkisini göstermiyor endişesi yaşatabilir. İlaçları anne-babanın vermesi daha uygun olacaktır. Çünkü çocuklar unutkan olabileceğinden yardım almaları gerekir.Anne- babalar bu konuda hassas olmalıdır. Okuldaki öğretmenlerden, varsa okul hemşiresinden bu konuda yardım istenmelidir. İlaç tedavisi dışında davranış düzenleyici yaklaşım ve psikoterapiler uygulanır. Aile ilişkilerinde, iletişimlerinde problem varsa ve bu sorunlar çocuğu olumsuz etkiliyorsa ‘aile terapisi’ uygulanır. Bu da aile için sorunların aşılmasını sağlar ve çocuk içinde olumlu sonuçlar verir.
Tedavide ilaçtan sonra en iyi yöntem davranış düzenleyici yöntemlerdir. Davranış düzenleyici yöntemlerde çocuk için bazı hedefler belirlenir. Bu hedefler aile ve öğretmen işbirliği içinde belirlenmelidir. Mesela bir saat masanın başından ayrılmaması, ev ödevini tamamlaması gibi hedefler belirlenir ve bunun sonucunda bilgisayarla vakit geçirebilir. Aileler hedef belirleme, ödül ve sonuç davranışını devam ettirmelidir ki bu yöntem kalıcı olsun. Ailelerin de uyması gereken kurallar vardır. Bunlar; çocuk için uygulanan davranış düzenleme yönteminin devam ettirilmesi, ödüllerin çocuk için anlamlı ve yararlı olması, nasihat vermek yerine davranışların öğretici olması, hoşgörülü olunması ve çocuğun biyolojik bir sorun yaşadığını unutulmaması, olumlu davranışlarına yoğunlaşılması ve sabırlı olunmasıdır.
