Başkanlık sistemi tek bir kişinin devleti yönetmesine, hükmetmesine dayalı bir sistemdir. Tek kişilik yönetimlerde yasama, yürütme ve yargı organlarının arasında güçler birliği ilkesi yoktur.
Yani yasama, yürütme ve yargı sistemleri birlikte çalışmazlar birbirinden ayrı olarak çalışmalarını yaparlar. Yasama, yürütme ve yargı birbiri ile eşit olan organlardır ve diğerinin diğerine üstünlüğü yoktur. Bu nedenle yasama, yürütmeyi feshedemez. Yasama ve yargı organları başkanlık sistemi içerisinde demokratik bir şekilde kontrol edilmesi gerekir. Güçler birliği ilkesine göre yasama, yürütme ve yargı organları içerisinden yürütme organının yetki alanı başkanlık sistemine göre daha azdır. Yürütme organı başkanlık sisteminde daha geniş yetkilere sahiptir.
Başkanlık Sisteminde Görülen Özellikler Nelerdir?
Diğer yönetim sistemlerinde olduğu gibi başkanlık sistemi de kendi içerisinde bazı özelliklere sahiptir. Diğer yönetimlerden ayıran yüzüyle başkanlık sistemi özellikleri şunlardır:
- Başkanlık sisteminde başkan olacak olan şahsı halk doğrudan doğruya ya da dolaylı yollarla seçer. Belirli bir süre için seçilen başkanın başkanlık süresi ise parlamento tarafından kısaltılamaz, değişiklik yapılamaz ve fesh edilemez.
- Hükümet üyeleri başkanlık sisteminde başkan tarafından seçilir ve başkan istediği hükümet üyesini azledebilme hakkına sahiptir. Bu bakımdan başkan hükümet üyeleri ile aynı fikirde olmak zorunda değildir. Başkan hükümet üyelerini yasama organı içerisinden seçebilir. Yapılan seçimden sonra hükümet üyeliğine geçen kişiler yasama organındaki görevlerine devam edemezler.
- Başkanlık sistemi özellikleri arasında devlet başkanı olarak görülen kişinin yürütme görevini elinde bulundurmasından dolayı parlamento yürütme görevinde söz sahibi değildir.
- Başkanlık sisteminde başkanların yasama organı diyebileceğimiz parlamentonun sunmuş olduğu yasaları veto yani reddetme hakkı vardır. Ancak devlet başkanı kendi kendine yasa çıkaramaz. Devlet başkanı tarafından veto edilen bir karar daha üst bir kurul tarafından iptal edilebilir.
- Yasama organı ile yürütme organının farklı yapılar haline gelip çalışmalara başlaması sonucu eskiden hüküm giymiş olanlar ya da suçlular yürütme organı denilen başkan tarafından cezalandırılabilir ya da affedilebilir.
- Başkanlık sisteminde kabine üyelerini başkan seçerek parlamento onayına sunar. Onay alan üyeler ise çalışmalara başlayabilir. Ayrıca devlet başkanı yürütme organında çalışan kişileri, orduyu ve kabine üyelerini doğrudan doğruya da yönetebilme hakkına sahiptir.
- Başkanın yasama organının çalışmasına herhangi bir etkisi olmaz.
Başkanlık Sisteminin Avantajları Nelerdir?
- Devlet başkanı denilen kişinin halk tarafından seçilebilir olması monarşi ile yürütülen sistemlere bakıldığında daha makuldür. Ayrıca egemenlik ilkesine de seçimlere halkın dâhil edilmesi sayesinde uymaktadır.
- Kuvvetler ayrılığı yani yasama, yürütme ve yargının birbirinden ayrı şekilde yürümesi sayesinde her organın birbirini kontrol etme imkânı doğar. Birlikte çalışan organlarda suiistimallerin ve makamın yanlış kullanılmasının etkileri görülebilir.
- Karar verme organı olarak başkanın tek başına görev yapıyor olması yasaların daha hızlı çıkmasına ve işlemlerin daha kısa sürede tamamlanmasına imkân tanır.
- Devlet başkanının çalışma süresi kısıtlanmadığı için yapılan çalışmalar sekteye uğramaz. Bu sayede yönetimde istikrar sağlanmış olur.
Başkanlık Sisteminin Dezavantajları Nelerdir?
- Başkanlık sistemleri incelendiğinde otoriter bir yönetim haline gelen bu yapılar halkın zararlı çıkmasına neden olabilecek otoriter sistemler haline dönüşebilir.
- Yasama, yürütme ve yargı organlarının birbirinden ayrı bir şekilde çalışıyor olması iki farklı siyasi gücün ortaya çıkmasına, bu nedenle de siyasi çatışmaların yaşanmasına neden olabilir.
- Devlet başkanının başkanlık süresine müdahale edilemiyor olmasından dolayı seçilen devlet başkanında görülen sorunlarda müdahalenin zorlaşmasından dolayı sıkıntılı bir yönetim olacaktır.
